الْحَمْدُ ِللهِ وَحْدَهُ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى مَنْ لاَ نَبِيَّ بَعْدَهُ

Soru: Bir hanımefendi:

“Necm suresi 39. ayetin anlamı nedir?” diye sormuş.

Cevap: Öncelikle ayetin meali şöyledir.

Allah (Azze ve Celle) şöyle buyuruyor:

“Doğrusu insana çalışmasından başka bir şey yoktur.”

Necm: 39

Yani bir insan başkasının günahından dolayı hesaba çekilmeyeceği gibi, kendi çalışmasının dışında bir şeyle sevap kazanamaz. Çünkü Allah (Azze ve Celle) şöyle buyuruyor:

“Herkesin kazandığı iyilik kendilerine, kötülük de kendi aleyhinedir...”

Bakara: 286

Ayete ilk bakışta “İnsana çalışmasından başkası yoktur.” mânâsı anlaşılsa da, insana gerek dünyada gerek ahirette kazancından başka Allah tarafından verilen nice rahmet ve ilâhî bağışların bulunduğunda da şüphe yoktur.

Ayrıca yardımlaşmanın emrolunduğu, dünya ve ahirette de fayda sağladığı bilinmektedir. Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in şefaatı, meleklerin istiğfârı, dirilerin ölüler için dua ve sadakaları gibi insanın kendi amelinden olmamakla beraber faydalı olduğu bilinen karşılıksız işlere gelince, bütün bunların fayda sağlaması, insanın kendi ameli olan imana ve dine bağlılığına dayanır. İman olmayınca hiçbir şeyin faydası olamayacağı için, bunlarda da faydalı olan yine kendi gayret ve amelidir.

Selman (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:

“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

‘Yaşayanların amelinden üç tanesi ölülerin lehine (ecir olarak) devam eder:

1-Arkasından kendisine dua eden salih bir nesil bırakan kimse. Onların duası o kimseye ecir olarak yazılır.

2-Faydası devamlı olan bir sadaka yapan kimse. Bu şahsın sadakası onun faydası devam ettiği müddetçe ölümünden sonra kendisine ecir olarak yazılmaya devam eder.

3-İlim öğreten kimsenin ecri de o ilimle amel edildiği sürece amel edenlerin ecrinden bir şey noksanlaşmaksızın o kimseye yazılmaya devam eder’ buyurdu.”

Tabarani Mucemul Kebir: 6181, Albani Sahihul Cami: 888

Burada Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in saydığı üç davranış, aslında insanın kendi amellerinin bir bölümüdür.

İmam Şafii (Rahmetullahi Aleyh) ve âlimlerin çoğu bu ayete dayanarak ölülerin arkasından okunan Kur’an’ın sevabının onlara ulaşmayacağını ileri sürmüşlerdir. Çünkü başkaları tarafından okunan Kur’an o ölülerin kişisel ameli, öz kazanımı değildir.

Bundan dolayı Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) hayatı boyunca ölülerin arkasından Kur’an okumamıştır ve ümmetine de ölülerin arkasından Kur’an okumayı emretmemiştir. Hiçbir sahabede ölülerin arkasından Kur’an okumamış ve bu anlama gelecek bir söz söylememiştir.

Yalnız ölünün arkasından yapılan duanın ve verilen sadakanın sevabı ona ulaşır. Bunun böyle olduğuna dair hem âlimler arasında görüş birliği hem de Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in açık beyanı vardır.